Eziz ve Böyük Türk Milletim.

Bu gün siz okuyucularima Azerbaycan Türk Cumhuriyyet- nin 1920-ci ilde Rus Sovet Bolşevik 11 kizil Ordusu 28 aprelde Bakü-nü işgal etdikden sonra, Gence de bu işgalçilara böyun eymeyen ve hiç cür Sovetler işgalinin altinda yaşamaga razi olmuyan, Türklerin Azadligi ve İstiklali ugrunda ölümü göze alarak savaşmagi tecrid eden ,, Gence Üsyani ‘’ ismiyle Azerbaycan Türk Tarihine şanli seyifelerine düşen bir kahramanlik dastanindan , bir Türk Oguzlarin kahramanliklarindan yazmagi ve o, insanlarin ruhunu yada salarak, bilgisi olmuyanlari bilgilendirmek isterem.

Evet efendiler bu yazimda bazi arhiv senedlerden ve görkemli Azerbaycan tarihi araşdirmaci Hanlar Bayramovun ( Xanlar Bayramov) yillarla apardigi ve topladigi senedler esasinda yazilarindan da menevi gidalanarak bu yazimi sizlere teqdim edirem.

Tarih en böyük müellimdir.( öyretmen).

Onu anlamak lazimdir. Tarihi sahtalaşdirmak olur, amma gec- tez kendi sözünü deyib üzerindeki lekeni temizleyecekdir.

Tarih milletin ona olan sevgisi boyda olur.Ona deyer vermeyende halk kendi deyersizleşir. Keçmişden girov kalan gücünü esaretden kurtarmak isteyen ,,Tarihçiler Taboru’’ – nun askeri olmak benim üçün şerefdir.

Gence Üsyani- 1920- ci yil mays 24- den 25-e keçen gece Gencede Azerbaycan Türk Cumhuriyyetinin sovetleşdirmesine etiraz elameti olarak başlanib. Agir zerbeden ve içimizdeki satkin komunistlerden sarsilan İstiklal mucahidleri Gence ye toplaşarak üsyana kalkdilar. Üsyanin teşkilatçilari ve istikametvericileri Azerbaycan Türk Cumhuriyyetinin Ordusunun zabitleri ( generallari ve subaylar) idi.

Mays 23-de üsyan başçilarinin sonuncu muşaviresi keçirildi. Müşavirede Azerbaycan Ordusunun techizat reisi General Mehemmed Mirze Qacar ( Kacar) , 1- ci piyada ( kara koşunlar) divizyasinin komandiri Cavad bey Şixlinskiy, Suvari divizyasinin kumtani Teymur bey Novruzov, 3-cu Şeki suvari alayinin kumtani polkovnik Cahandar bey Kazimbeyli ve başkalari istirak etmişdirler.

Üsyan- böyük Gücün karşisina kiçik Gücle çikmaktdir.

Plana göre, şeher ve etrafdaki istehkamlar Cumhuriyyet zamani şeherin komendati olmuş General-mayor Memmed Mirze Qacara , ehalini seferber etmek üçün ise Sari Alekber ve Kaçak Kambere, döyüş yerlerini,mermi ve patronlarla temin etmeyi Topalhesenli Cabbara hevale olunmuşdur. Usyan erefesinde Rus- bolşevik herbi hisseleri ( ussler) şeherin strateji cehetten alverişli noktelerinde yerleşmişdi, çok sayda 20-ci atici divizyasinin 178 ve 180 -ci atici alaylari Gencenin ermeniler oldugu hissesinde, rabite batalyonu ve 3-cu briqada karergahi komendant hissesi şeherin Türkler yaşayan kuzey-bati hissesinde yerleşmişdir. Düşmen kuvveler 2000 min döyüşçü,30 pulyamot, bir artileriya divizyasi, Zurnabad köyünde 450 kişiden ibaret 20 atli alayi,8 pulyamotla bir atli top batareyasi ve şeherden 6 km aralida yerleşen Yelendroff ( Göy-Göl) kasabesinde divizyanin kendi iki toplu batareyasi iyle artileriya karargahidan ibaret 3- cü briqadanin kumandani ise eski çar zabiti Şirmaxer iydi.

Bunu yazmakda okuyucularima bildirmek istediyim şu ki, bütün bu güclere karşi Kurtuluş savaşi veren Gence milli İstiklal döyüşçülerinin nasil bir kuvveyle savaşi göze aldiklarini bildirmek istedim. Savaş başladiktan sonra bir o kaderde Bakü-den ve Tiflisden Rus-bolşevik kuvveleri yardima geldi.

Bura dikket- Savaş başliyan kimi ildirim süretiyle Milli Ordu ve Gence halki Cahangir Bey Kazimbeylinin rehberlik etdiyi döyüşçülerle bir göz kirpiminda Rus- bolşevik ordusunu terki silah edib, briqadanin şehsi heyatini Gence kalasina hebs edir.

Üsyan- mayin 25-den 26-na keçen gece başladi. Cahangir Bey Kazimbeyli çeherde sokak savaşlarinda ruslarin 178 ve 180-ci alaylarini kizgin savaşlarda mehf etdi. Bunu duyan rus- bolşevikleri hemen her terefden Genceye hucuma kecmek üçün Kazaxdan, Yevlaxdan yardimlarini destelrini zirehli katarla ( vagonla) gönderdiler. Qeyri baraber döyüşlerde Gence Milli döyüşçülerimizin Fedakarlikla kanli savaşi, onlarin kahramanliklari Azerbaycan Türk Cumhuriyyet tarihine biz Türklerin Vatan, Devlet ve İstiklal sevdasini bir daha kahramalik dastanini yazdirdi. Savaş iyun ayinin 3-den 4- ne keçen geceye dek davam etmişdir. Savaş bitdikde 10 000 on minden çok Rus- bolşevik ermeni ordusunun leşleri sokaklarda parça parça edilmişdir.Şeher 4 bir tereden kuşatilmişdir Rus-Bolşevik 11- Kizil Ordu terefinden, mehs buna göre Genceye hiç bir yerden yardima gelmek olmadi, neticede Gence savaşçilarinin herbi sürsati mermi ve tüfeng patronlari tükendi , qeyri- beraber gücde Gence düşdü.

Bu savaşdan çok yaza bilerem amma benim bu Kahramanlik savaşini yazmagim milletimin fedakarligini , unutulmuş igidlerini yada salmakdir.

Kendi milletimizden komunist olan satkin hayinler de Rus-bolşevik ordusuyla ,ermenilerle bir yerde kendi Türk milletine karşi savaşda iştirak etmişler ve sonradan onlarin kendilerini de gelecekde sovetlere ihanet de günahlandirib her birini güllelemişler. Kendi milletine ihanet edenlerin sonu yalniz belede olmalidir.Her bir milletlerde ihanetkarlar, satkinlar oldugu kimi.

Evet efendiler Gence üsyaninda bütöv Gence halki ve Gencebasar etrafi merd milletim savaşa katilmiş 1805 -ci yilde ki, kimi Cavad Han nasil Çar Rusiyasina karşi savaşmişdirsa yenede tarih 1920 -de tekrar olmuş, ruslarin leşleri Gence duvarlarinda kanina kaltan olmuşdur. Tarih boyu Gence Türklerin son kalasi olmuş. Ben her zaman söylerem – Bakü Azerbaycanin merkezidir, Gence Azerbaycan Türklerinin.

Gence üsyanin kahramancasina meglub olduktan sonra, Rus-ermeni bolşevik desteleri şeherde 2 ay zamaninda 42 600 kirk iki min altiyuz kişi Gence halkini dinc sivil halki öldürmüş, katilyam yapmişlar. İsmi keçen igidlerin bütöv neslini kirmak emri almişlar ve Gence üsyani Moskva Rus Kizil ordusunu korkuya salmiş.

Gence üsyani ben deyerdim , Gence Kurtuluş savaşi Azerbaycan Devletçiliyinin korunub saklamasini temin etmişdir. Yoksa devleti parçalayib Rusiya fedarativ devlet formasina salinib , bu gün Dagistan, Çeçenistan, Tatarstan, Baçkurtstan nasil Rusiya fedarasiyasindadirsa aynen o formada da olacakdi.

1917- ci yilde Gence halkinin nüfüzü 60291 altmiş min ikiyüz dogsan bir kişi iydise 1921-ci yilde 17689 on yeddi min altiyuz seksen dokuz kişi olmuşdur. Şeherde dagilmayan, yandirilmayan ev, bina kalmamişdir her biri dagidilmişdir.

Gence üsyaninin esas teşkilatçiligini yapanlar- Cahandar Bey Kazimbeyli, Nesib Bey Yusifbeyliler, Alekber bey Refibeyliler, Halil bey Hasmemedliler, Hesen bey Agaoglu, Aslan bey Safükürdskiy, Mirze Mehemmed kardaşlari, Şihliskiler, Şehyzamanlilar, Sari Haci Alekber kardaşlari, Hüseyinguluhan Hoyskiy, Tatoglular, Molla Pişnamazzade ( Difai fedailer) , Kerbalayi Hesen Şahsevenli, Ziyadhanlilar ve kaşak igidlerimiz Deli Ali destesiyle bu savaşda esas rol oynamişlar. Ruhlari şad olsun. O igidlerden savaşdan sag çikanlar kardaş Türkiye Cumhuriyyetine getmişler, bezileride Almaniyaya. Bu igidler Türkiyede Gazi Mustafa Kemal Atatürkün kurtuluş savaşina katilmişlar.Şu an bile Türkiyemizde bu igidlerin torunlari, kizlari , ogullari yaşamakdadirlar.

Bu üsyan ismi verilen savaş benim düşüncemle ,, Gence Kurtuluş Savaşi’’ ismi daşiyir. Gence kurtuluş savaşi üzerinden 10 yil keçmesinden sonrada Şeki üsyani kurtuluş 1930 savaşi başlamişdir.

Bu millet biz Türkler her zaman Devletimiz için Bagimsizlik için, Müstegiliyimiz için , daim savaşmiş ve mucadile aparmişdir. Bu Kurtuluş savaşlarinin sonunda 1990 -ci yilda kanli 20 yanvar olaylarinin Rus SSCB tanklarinin üzerine silahsiz Azerbaycan Türklerinin yürümesi ve şehid olmalari , Gence ve Şeki Kurtuluş savaşlarindan ilham almişdir benim Türk halkim. 1991-ci yilde Bagisizligimizin başlangici olmuşdur.

Bezen zaman ve şertler uygun olmadikda , ya siyasi gedişatlar deyişdikde Zefer kazanmak olmur, hiç kimseden de inciyib küsmek olmaz, her şeyi düzgün hesaba almak lazimdir. Gence Kurtuluş savaşi meglub olsada, bu kahramanlik Azerbaycan Türklerinin düşmenlerine esasda Moskva ya mesaj olmuş, korku salmişdir. Gence kurtuluş savaşi bir daha göstermişdir ki, Azerbaycan Türkleri kendi Azadliklari ugrunda her an Savaşa kalkacaklar ve 1991- de kalkdiklari kimi. Gence Azerbaycanin kesen kilincidir. Tarihde de bile olmuş, şimdide biledir. Oguz Türklerinin kulturu ve Töresini yaşadib, koruyub saklamişlar.

Devlet, Millet, Vatan ugrunda fedakarlik eden her bir şehidlerimize ve gazilerimize allahdan rehmet olsun.

Sizler bu milletin Onurusuz, Siz Azerbaycansiz, Siz Bu günün 44 gün Savaşinin Zeferin başlangicisiz.

Eziz okuyucularim hem Azerbaycanimizin hem de Türkiyemizin üzerine oynanan bu gün 2023 de bile üstümüze gelen düşmenler, gücler 1918- de ve 1920 de ki, kimi ayni Gücler ve onlarin kullandigi pionlar da ayni, Ermeni, Rum, PKK, Fars, Rus, Avropa ve b. Bu gün düygularimizla yok, agilla, güclü Ordu olmakla, Türklüyümüze geri dönmekle, Türkiye Cumhuriyyeti ve Azerbaycanimizin tek bedende tek bir Ruh olmakla, bir tek can olmakla, her sahede bir tek ürek olmakla, devletlerimizi ayakta sakliya bilerik ve her zaman kazanan biz olarik. Ne zaman bizi bizden ayri saldilarsa, başimiza felaketler geldi. Artik zaman tam birleşmek zamani ,her sahede. Diş politikada da, Sovunma( mudafiye) herb sahesinde de. Her kes kendi üzerine düşen mucadileni etmeli bu kutlu yolda.

Biz Türkler ac kalarik, torpak yiyerik amma asla torpak vermerik.

Bizim kahramanlar ve Liderler her zaman olmuş ve olacakdir. Kimse şübhe etmesin. Düşmenler tam kazandik dedikleri an, bir Türk Başbug çikar bütün dünyaya meydan okuyar Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK kimi.

Bütün yukarida yazdiklaim, hepsi tek bir Türklük ülküsü idyalogiyasin da birleşir. İster siyasi görüşlerin Sagçi ol, ister se Solçu ferk etmez düşmenlerimize, çünki Türksen.

Ne zaman kafanizda Sultan Selim Yavuz da benem, Şah İsmayil Hatayi de benem, Gazi Mustafa Kemal Atatürk de benem, M.E. Resulzadede benem, Mehmet Akif Ersoy da benem, Bahytiyar Vahabzade de benem anlayişi tam olacaksa , Ankara da benem, Bakü da benem, onda biz Biz olacagik. Türk türkleşdikce güclü olur.

Biz şehid olarik,lakin düşmende önce yüzlerle ve minlerle ölecekler, cesedleri leşleri üzerinde yürüsünler.

Cahandar bey Kazimbeyli.

Saygilarimla Reis Difai.