Bu yılın ilk Aydın Deve Güreşi öncesinde Geleneksel Deveciler Gecesi düzenlenir.                               Deveci poşusu boynunda, sekiz köşeli kasketiyle Başkan Çerçioğlu, devecilere seslendi;

-Gelecek yıl ki güreşlerde artık rakibiniz olacağım. Bir güreş devesi sahibi olup, adını da “Topuklu Efe” koyacağım!

Diyerek gelecek yıl için şimdiden randevuyu verdi bile.

Aydın Büyük Şehir Belediyesi yarışının ardından, Topuklu Efeyi aynı adlı devesiyle güreş arenalarında da izleyeceğiz anlaşılan…

** 

22 Aralık Pazar günü girişin ücretsiz olduğu Aydın Deve Güreşinde 25 bin civarında bir izleyiciden söz edildi. Geçtiğimiz hafta güreşin baş cazgırı edebiyat öğretmenim Ali Ballıoğlu ile selamlaştıktan sonra yatılı liseden sınıf arkadaşımız İzmirli Ömer Lütfü de Aydın’da devesini güreştirdi.

Aydın Deveciler Federasyonu Başkanı Sayın Metin Çetin ile de görüştüğümüzde 15 günde bu hale getirebildik diyerek hayıflanıyordu bir yandan.

**

Deve güreşlerini seven ve de takip edenlerdenim.

Atça TBMM İdare Amirliği Kupası güreşinde iki pehlivan devenin, İncirliova’dan Küçük Olcay ile Ulucaklı Çılgın Özer adlı güreş develerinin eşleşmelerini vurgulamıştık. Gözünden rahatsız olan Çılgın Özer, yıllar sonra ilk kez yenilir. Geçtiğimiz haftada ise, Aydın Veterinerlik Fakültesinde bir göz operasyonu geçirdiğini öğrendik. Çok uslu ve yirmili yaşlardaki ağır abi denilen bu pehlivan deve Çılgın Özer, ağır ağabeyliği çoktan hak etmiştir.

Nif Çayı gölünde ördekler yüzer,   

İnsan sevdiğinden nasıl bezer,

Pehlivan deve her oyunu sezer,  

Meydanda ağır abi Çılgın Özer…

**

İncirliova deve güreşlerinin de Belediye Başkanı Fadime Orbay tarafından halka ücretsiz yapılması ilginin artmasına neden olmuştur. 20 bin civarında bir seyirci varlığından söz edilir. Ortaklar Belediye Başkanı Ümmet Akın da beldesinde düzenlenecek güreşlerin halka ücretsiz olduğunu açıkladı.

Artık deve güreşlerine ilginin artması yanında, deve ve deveciliğin de Aydın elimizde bir devecilik kültürü oluşmasına sebep olmuştur. Hobi yanında gelir getirmesinden de söz edilir oldu. Birçok köylümüzün damlarında onlarca dorum ve daylakların bulunması deveciliğin boyutunun göstergesidir.

**

Yüreğimde kabaran Yörük duygularımdan mıdır, alımlı, nazlıca salınan develeri severim ben. Yörüklerin yaşamında, anılarında, ağıtlarında develer eksik olmaz. Büyük Emine ebemizin ağıtındaki gibi…

Yükümü sardım da sarı mayaya,

Çadırımı kurdum mor menevşeli yaylaya,

Karakeçim sensiz bu gönlümü kimler eyleye…

Yörük güzellemesinde de deve eksik olmaz.

Gelen dostlarım gelmez oldu,

Çadırımın bağı gerilmez oldu,

Kır atım gemini gevmez oldu,

Kara Tülünün çanı ötmez oldu.

**

Değil Aydın çukurunda Ege bölgesinde deve güreşlerine ilgi duyanlar Fernas’ı bilir. “Yenipazar’ın şanı şerefi, zehirli gaz, Fernas.”

Bu deve satın alındığı günlerden bir gün sabahtan akşama ağlamaktadır. Sonra anlaşılır ki bir önceki sahibi Haydarlı köyünden Yusuf Ağa o gün vefat etmiştir. Aradaki onca uzaklığa rağmen şu telepatiye bakınız, develerin hisli yaratık olduğuna dair bir örnektir. Bunun yanında devenin kinini de unutmamak gerekir…

Fernas, rakibinin bacak arasına kafasını sokar, rakip tam kıstırdığını zannettiği anda boynunu çekerek bir anda rakibinin boynuna çöküverirdi. Artık 30’lu yaşlarda ve sembolik olarak arada bir sahaya çıkıyor.

Cazgır Ali Hoca’dan,

Nazilli’den kalktı tren,  

Söke’de yaptı fren,

Bayılıyor, Fernas’ı her gören…

**

Hep etkilenmişimdir Dozer adlı develere gösterilen vefa örneğinden…                        

Menemen’in Harmandalı beldesinde 1. ve 2. Dozer adlı develer, 1970’li yıllarda güreş sahalarını toz duman etmekteydi. Daha sonraları bu develerin sahibi olan adamcağızın öldüğünü ve çocuklarına her iki devesine de ölene kadar bakmalarını vasiyet ettiğini öğrendim. Başta adamcağızın karısı ve evlatları, ecelleriyle ahırlarında ölen develerini tarlalarının bir köşesinde ayrılan yere gömerek mezar alanı yaparlar.

**

Yöremizden, Söke’den Savarona adlı bir deve daha vardır. Adını aldığı büyük deniz kuşu gibi heybetli görünen bu pehlivan deve de sahalarda nam salmıştır. Hayvanın ilginç bir özelliği burun delik kapaklarının ilginç ve kesik oluşudur. Burada iki olaydan söz edilir. Birincisi devenin rahat nefes alabilmesi için burun kapaklarına bir operasyon yapılmıştır. Başka bir anlatımda devenin böyle burun yapısıyla farklı olması için bu operasyonun yapıldığından söz edilir.

Tam yüz yirmi kilometre hızla                                                                                  

Tozu dumanı savura savura,                                                                                   

Çıkıyor meydanlara Savarona.                                                                             

Karşıda da 1. ve 2. Baybora…

**

Bozdoğanlı baş cazgır Seyfi vardı, genç yaşta göçtü gitti.

Deve güreşlerinin başladığı bu günlerde rahmetle analım.

Abdullah Kırkık hoca’dan hoş bir anekdot ile bitirelim,

Cazgır Seyfi, defalarca sahaya çağırdığı,

Anons üstüne anons ettiği Ezineli Yıldırım Tülü gelmek bilmez.

Nihayet sahada yerini almıştır, güreşe başlayacaktır.

Ezineli Yıldırım, rakibine yaklaşması ile dönüp kaçması bir olur.

Cazgır Seyfi açık mikrofondan kızgın bir halde,

-O kadar bağırtıp da beklettin bizi. Gördün işte ananın a…nı…

**

Şimdinin ünlü güreş develeri,

Yöremizin Baybora1 ve Baybora2 güreş develeri arenaların ünlüleridir. Bunun yanında Alex, Karadayı, Aydın Pulluk, Şimal Yıldızı, Goca Bodrumlu, Gezer, Zonguldaklı, Küçük Olcay, Türker, Boncuk, Karlıdağ, Karanfil, Çılgın Özer, Çılgın Hasan, Hasan Paşa, Hasan Tülü, Yıldırım, Varlı, Pazarlıoğlu, Sümer2, Ali Tülü, Kankardeş gibi develer vardır.

Devam edelim, Gelidonya, Asi çocuk, Sivri, İpçi, Şen daylak, Kırburun, Savrandereli, Zümrüt, Tuncer, Özhan, Savarona, Kara Murat, Hasan Paşa, Zabullu, Çete, Çatlı, Akın Bey, Efehan, Borahan, Akrep, Dülgeroğulları, Öge, Gencer, Sefa Bey şu an ünlü güreş develerinden bazılarıdır.

**

Eskinin ünlü develerden bazılarını da yâd edelim…

Büyük felek, Küçük ve Büyük Yıldızlar. Yanık Tülü, Mehmet Emin Tülüsü, Öcalan, Sarayköy’den Şen Daylak,  Fatih, Germencik’ten Kara cennet, Büyük ve Küçük Savaşlar. Kırburun, Kolombo, İnanlar, Saddam, Savrandereli, Falakalı, Komando, Takmakol, Varlı, Kara Kemal, Sivri, Kör tülü, Çakar, Gürlek, Yarım Dünya, Gemici, Büyük ipçi, Yorgancı, 1, 2, 3 ve 4 Numaralar, Kara Murat, Karanfil, Zümrüt, Büyük Efe, Türkmenbey, Sarı Zeybek, Dozer1 ve 2. Dozer, Şahin Tepesi, Yıldırım ve daha niceleri...

**