İnsan tarafgirlikten hiddet ve şehvetten şaşı olur. Garez gelince hüner örtülür. Gönülden göze, yüzlerce perde iner.
Geceleyin zindandakilerin zindan galebesi yoktur.
Allah’a kul olana, Allah gölge olur. O bu alemden ölmüş, Allah ile dirilmiştir.
Ne kutludur o kişi ki, yoldaşı haset değildir. Bu beden, haset evi olagelmiştir. Soy sop haset yüzünden kirlenir.
Firavunun yüz binlerce mızraklı ordusunu Musa’nın bir tanecik asası kırdı. Yüz binlerce Calinus’un yüzbinlerce hekimlik hünerleri vardı. İsa’nın, nefesinin yanında batıl oldu.
Akıl ve zekada kemale ermekle Allah’a varılmaz. Padişah’ın (Allah)ın fazıl ve ihsanını, aczini bilen kişiden başkası kabul etmez.
O Allah aslı olmayan hayalleri tamamıyla hikmet yapar. O zehirli suyu şerbet haline getirir. O zan ve şüphe doğuran sözleri, hakikat ve yakin haline getirir. Kin ve adavet sebeplerinden dostluk ve muhabbet belirtir. İbrahim’i ateş içinde besler. Korkuyu, ruhun emniyeti ve selameti yapar.
Emin isim, emin adam itham edilemez. Göğe yer dese bile.
Yaptığımızdan utanmamız da elimizde, seçme serbestisi olduğuna delildir.
Kimde dert varsa o, koku almış dermana ermiştir.
Peygamberler dünya işinde cebridirler. Kafirler de ahret içinde. Zira her kuş kendi cinsinin bulunduğu yere gider.
Kafirler “siccin” cinsinden (Cehennem ehlinden) olduklarından dünya zindanına rahat rahat gelmişlerdir. Peygamberler “illiyyin” cinsinden( Cennet ehlinden) olduklarından can ve gönül illiyyine doğru gitmişlerdir. Bu sözün sonu yoktur.
Manalarda taksim ve sayı yoktur. Ayırma birleştirme olmaz. Dostun dostlarla birliği hoştur. Esasen manası olan meydana çıkar. Çürümüş olan rezil olur gider.
Mana ehliyle düş kalk ki hem mutluluk ve ihsan elde edesin, hem de galip olasın. Bu cisimde manasız can, şüphesiz kılıf içinde tahta kılıç gibidir. Kılıfta bulundukça kıymetlidir. Çıkınca yakmaya yarar bir alet olur.
Erler sohbeti de, seni erlerden eder. Katı taş ve mermer bile olsan, gönül sahibine erişirsen cevher olursun. Gönlü hoş olanların muhabbetinden başka muhabbete gönül verme. Ümitsizlik dünyasına gitme. Ümitlere var, karanlığa varma. Güneşlere var.
NOT: Mesnevi'nin Farsça beyitlerinin Türkçe yorumu mesnevi şerhinden aynen alınmıştır. Hiçbir ilavemiz yoktur.