Binlerce yıl önce “Menderes” (Meandros) adında bir genç adam bu vadide koyunlarını otlatırken kamıştan yaptığı “ney”i o kadar güzel üflerdi ki, çıkardığı nağmelerle hüzünler mutluluğa, karamsarlıklar umuda dönüşürdü. Ney’i ile yaratana duyduğu aşkı, vatanına duyduğu sevdayı, özgürlüğün ve bağımsızlığın yüceliğini anlatırdı. Halkın Menderes’e hayranlığı ve sevgisi her geçen gün artmaktaydı. Adı her yerde söylenir, şöhreti her ülkede duyulur olmuştu.
Fakat “Lir” çalmaktaki ustalığıyla ünlenmiş olan ve bu vadide müzik çalmada benden daha iyisi yok diyerek öğünen Apollon, Menderes’i kıskandı. “Lir”inden çıkan nağmelerin erişilmez güzelliğine inanmış olan Apollon, Menderes’i halkın önünde yarışmaya davet etti. Apollon Lirini, Menderes neyini çalarak yarıştılar. “Ney”in nağmelerinin güzelliği “Lir”in sesini susturdu. Yarışmayı kazanan Menderes’e halkın hayranlığı çok daha artmıştı.
Bu duruma tahammül edemeyen Apollon sonuca itiraz ederek çalgılarımızı bir kez de tersinden çalarak yarışalım diyerek hileye başvurdu. Menderes bilgisizce bu teklifi kabul etti. Bilmez ki, ney tersten çalınmaz. Bu kez Lir’in sesi tabii ki ney’i susturdu. Apollon galip gelmiş sayıldı. Menderes yenik düşerek halkın gözünden düşmüş, itibarını kaybetmişti. Apollon bu sahte başarısına yine de pek güvenemez ve daha kesin bir sonuç elde etmek için Menderes’i katleder.
Menderes’i sevenlerin gözyaşları ırmak olur akar. Menderes nehri olur. O günden bu yana sessizce ağlar Menderes Nehri. Menderes’in yenilgisindeki haksızlığı sağa sola giderek anlatmaya çalışır insanlara. Ağıtlar yakar, ama kimselere dinletemez derdini.
Menderes artık dargındır herkese. Menderes hüzünlüdür, mahcuptur, mazlumdur; o günden bugüne hep hüznü çağrıştırır Menderes adı. Menderes’i katleden kaba ve gaddar ruhlar, onu makus kaderine mahkum etmişlerdir sanki.
Binlerce yıl sonra ”Menderes” adında bir genç yetişir, bu vadide. ” Ya istiklal, ya ölüm” diyerek dava arkadaşlarıyla beraber “Ay-Yıldız çetesini” kurarak Milli Mücadeleye katılır. Vatanının özgürlük ve bağımsızlığı için canı pahasına savaşır. Gazi olur. İstiklal madalyası ile ödüllendirilir. Yıllar sonra ülkesinde “Yeter söz Milletin” diyerek, Halkın demokrasi mücadelesinin öncüsü olur, özgürlüğün ve demokrasinin simgesi haline gelir.
Menderes nehrinin acısı bu kez hepten dayanılmaz olur. Bu toprakların acısını, hüznünü, kederini “Mendereslerin makûs talihini” anlatır durmaksızın. Bir sağa bir sola giderek aman diler. Haksızlığı şikâyet eder. Ama o da karanlık ruhların gazabına uğrar. O da uygarlığın katliamına uğrar. Habis ruhlar bir zamanlar bereket saçarak, çevresine hayat veren Menderes’i yok etmek için seferber olmuştur sanki. Menderes havzasına hayat veren bu kutsal ırmağı dünyada eşi görülmemiş kirlenmeye mahkûm ederek sinsice linç ederler. Menderes nehrinde, Menderes havzasında hayata, berekete, güzelliğe, geleceğe ve umuda ait ne varsa yok etmeye çalışırlar.
Bu kutsal ırmağın üzerindeki beyaz zehir köpüklerinin Menderes havzasının verimli topraklarını kefen bezi gibi sardığını görünce kahroluyoruz. Binlerce yıl önce bu uygarlık vadisinde Menderes’le başlayan haksızlık ve zulüm, Adnan Menderes’in şahsında siyasi linçe dönüşmüş, günümüzde ise Menderes vadisinde doğa ve çevre katliamıyla amansızca devam etmektedir.
Menderes adı bu topraklarda masumiyetin ve mağduriyetin, makûs kaderin simgesi olmuştur. Menderes vadisinin tekrar, bereketli günlere kavuşması ve bu hususta öncü olunması için “Menderes Araştırmaları Merkezi” kurularak araştırmalar yapılmalı, insanüstü gayretle çalışılarak bilimsel projeler hayata geçirilmelidir.
Mendereslerin makûs kaderi ancak bilgi ile değişecek, karamsarlıklar umuda, hüzünler mutluluğa bilgiyle dönüşecek, gelecek günler bilgi ve bilinçle aydınlanacaktır.
Unutmayalım Menderesler unutulmaz.