TARİHİMİZDEKİ MUHTEŞEM MEKTUPLAR’DAN BİR MEKTUP
Sultan Baybars, IV. Memluklu hükümdarı olup, 1223 yılında Kıpçak ülkesinde doğdu. Kıpçak topraklarına yapılan akınlarda esir düştü ve köle olarak Mısır`a satıldı. Eyyubi Sultanı Melik Şah Salih, onu kölelikten azlederek hizmetkarları arasına aldı. Zekası ve kabiliyeti ile kısa sürede kendini gösteren ve güven veren Baybars, Melik Şah tarafından kumandanlığa yükseltildi. Melik Şah`ın ölümü üzerine oğlu Turan Şah Sultan oldu. Sultan Turan zamanında Baybars, Mısır’ı istila etmek isteyen Fransız ordusunu bozguna uğrattı. Turan Şah’ın vefatıyla naib sıfatıyla Kutuz Sultan oldu. Bu Sultan döneminde Baybars Moğollarla yaptığı Ayn-Calut savaşını kazanarak şöhretini artırdı.
Sultan Kutuz, halka sert ve şiddet uygulayan, ağır vergiler koyan bir hükümdardı. Bir suikast sonunda ölmesi üzerine, Memluklu emirleri Baybars’ı Sultan yaptı ve ona Melik-üz-zahir Rükneddin unvanı verildi.[1260]Baybars Sultan olunca ilk işi halkın üzerindeki ağır vergileri kaldırdı. Bu davranışı halk sevinçle karşıladı. Devlet için tehlike olan Şam Naibi Sencer’i ve Kırekteki emirini ortadan kaldırarak iç tedbirleri aldı.Daha sonra Moğollara karşı üst üste zaferler kazandı. Bir taraftan da Haçlılarla savaşarak, Taberiyye, Akka, Yafa ve Arnun şehirlerini ele geçirdi. Antakya önlerine gelen Baybars, şehre hücum ederek kısa bir süre sonra şehri işgal etti.[1268] 1271 yılında Trablusgarp, Husn-i Akkar ve Hısn-ul Karin Memluklu topraklarına katıldı.
Sultan Baybars yapmış olduğu fetihler yüzünden maddi harcamaları fazla olduğundan, ordunun ihtiyacını karşılamak için üç taksitte halktan alınmak üzere vergi koydu. Halkın bu vergiyi ödeyecek durumu yoktu. Bu gibi anlarda daima yol gösteren, Allah’ın emirlerine aykırı hareket ettiklerinde gerekli ikazı yapan İslam Alimlerinden İmam-ı Nevevi, Sultan Baybars’a bir mektup gönderdi. Mektubu alan Baybars da İmam-ı Nevevi ye sert bir mektup yazarak cevap verdi. Halktan da vergilerin bir an önce tahsil edilmesi için adamlarına emir yağdırdı. Halk vergileri ödemekte aciz kalıyordu.
İmam-ı Nevevi Sultana, halka nasıl davranılması gerektiğini belirten nasihat dolu bir mektup daha gönderdi. Mektubunda şunları söylüyordu:
“Bismillahirrahmanirrahim. Allah-ü Teala’ ya hamd olsun. Efendimiz Muhammed Aleyhisselama ve aline salat ve selam olsun. Abdullah Muhyiddin Nevevi’den Sultan Zahir’e. Dinin hizmetçileri olan ulema daha önce size bir mektup yazmışlardı. Cevabınız sert oldu. Gelen mektup ta cihat, dini hükmünden ayrı olarak bildirilmektedir. Allah-ü Teala ihtiyaç hasıl olunca, emir sahiplerinin yanında lüzumlu izahlarda bulunmayı vacib kıldı ve Al-i İmran suresi yüz seksen yedinci ayet-i kelimesinde mealen şöyle buyurdu: ”Vaktiyle Allah-ü Teala, kendilerine kitap verilenlerin alimlerinden şöyle te’minat almıştı;” Celalim hakkı için, kitaplarında olanı, muhakkak insanlara açıklayıp anlatacaksınız, onu gizlemeyeceksiniz.” Onlar ise o söz ve teminatı sırtlarının arkasına attılar. Böylece karşılığında biraz para aldılar. Bu ne kötü alış-veriştir!..” Bu sebeple bize bu hususta bir açıklamada bulunmak vacib olup susmak haramdır…
Mektubunuzda, cihadın sadece askere mahsus olmadığı ifade edilmektedir. Evet öyledir. Fakat cihad farz-ı kifayedir. Sultanın ordusu vardır. Onların Beytülmaldan muayyen bir yiyecek tahsisatı vardır. Bu sebeple savaştan geri kalan halk ise, gerek kendilerinin, gerek Sultanın, gerekse asker ve diğerlerinin faydasına olan, herkesin muhtaç olduğu zeraat, sanat ve başka işlerle meşgul olmaktır.
İşte askerin ihtiyacı Beytülmaldan ayrılan tahsisat ile temin edilmektedir. Beytülmalda kafi miktarda para ve mal varken, halktan bir şey almak helal değildir. Böyle olduğunda bütün İslam aleminde ki ulema ittifak halindedir. Hamdolsun Beytülmalın para ve mala ihtiyacı yoktur. Durum böyle olunca, cihat ve başka zamanlarda Allah-ü Teala’dan yardım istenir. Resulullah’ın Sünnet-i seniyyesine ve dinin emirlerine uyulur.
Önceki ve bu mektupta yazdıklarımızın hepsi, hem size, hem de halka nasihattir. Bu nasihatlerde kınanacak hiçbir şey yoktur. Halka yumuşak muamelede bulunmayı, şefkat göstermeyi, Ehl-i sünnet yolunu ve Resurullah’a tabii olmayı sevdiğinizi bildiğimiz için, size bu nasihatleri yaptık.
Bizim nasihatimiz sebebiyle, halkı ve ulemayı tehdit etmenize gelince, böyle şeyler sizin adalet ve hilminize muvafık değildir. Müslümanların zayıfları ve güçsüzleri, Sultana nasihatten başka ne yapabilir. Halbuki, onlar nasıl nasihat edebileceğini de bilmemektedir.
Şahıma gelince, gerek tehtid ve gerekse tehdidinde ötesinde herhangi bir durum, Allah-ü Teala’nın izniyle, bana zarar vermez ve nasihatten alı koymaz. Çünkü ben ve benim durumumda olanlar Sultana nasihat etmemizin vacib olduğuna inanıyoruz. Bir vacibi ifa ederken, başıma gelece şey, Allah-ü Teala’nın katında benim için hayırlıdır. Resurullah sallalahü aleyhi ve sellem, nerede olursak olalım, hakkı söylememizi, Allah-ü Teala’nın rızası yolunda kınayanın kınamasından korkmamamızı emretmiştir. Biz, dünya ve ahirette size faydalı olacak işleri yaparak devamlı hayırlara vesile olup, kıyamete kadar hayırla yad edilmemizi, bu sebeple ebediyen cennette kalmanızı istiyoruz. Allah-ü Teala’nın selamı, rahmeti ve bereketleri Peygamber efendimiz üzerine olsun”(1)
Bu mektuplar Sultan Baybars üzerinde büyük tesir bıraktı. Koyduğu vergileri kaldırdı. Alınan paraları geri sahiplerine iade etti. Halk bu gelişmeye çok sevindi.
Sultan Baybars Şam’da aniden rahatsızlandı ve 1277 yılında vefat etti. Türk-İslam tarihinin önemli hükümdarlarından biriydi. Zeki, cesur sağlam bir iradeye sahipti. Daima ihtiyatlı hareket eder, ordusunun başında bir nefer gibi ön saflarda savaşırdı. Medrese, imaret ve hastane gibi hayır müesseseleri kurup eserler bıraktı.
1-Türk sultanları- Türkiye gazetesi Yay.İst.2005- S.212-213
HAYAT YAYINEVİ
EDİTÖR NOTU:
Yazarımızın "Tarihimizdeki Muhteşem Mektuplar" adlı eserini D&R, NT, Diyanet, Sıla, Nezih, İnkılap, Akçağ, Kitapyurdu, Kabalcı gibi kitabevleri ve internet sitelerinden temin edebilirsiniz.