Akıl, insanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliğidir.
Akıl, insanın her çeşit faaliyetinde doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden ve güzeli çirkinden ayıran bir güçtür. Ahlâkî, siyasî ve estetik değerleri belirlemede en önemli ölçütlerden birisidir.
Kur’ân-ı Kerîm’e göre insanı insan yapan, onun her türlü aksiyonlarına anlam kazandıran ve ilâhî emirler karşısında insanın yükümlülük ve sorumluluk altına girmesini sağlayan akıldır.
Kur’an’da akıl kelimesinin 75 ayette geçtiği bilgisini ediniyoruz:
ÖR:
Şüphesiz göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün ardarda gelişinde temiz akıl sahipleri için gerçekten ayetler vardır. (Al-i İmran Suresi / 190)
Allah'ın izni olmaksızın, hiç kimse için iman etme (imkanı) yoktur. O, akıl erdiremeyenlerin üzerine iğrenç bir pislik kılar. (Yunus Suresi / 100)
Yoksa sen, onların çoğunu (söz) işitir ya da aklını kullanır mı sayıyorsun? Onlar, ancak hayvanlar gibidirler; hayır, onlar yol bakımından daha şaşkın (ve aşağı) dırlar.
(Furkan Suresi / 44)
Ve derler ki:
"Eğer dinlemiş olsaydık ya da akıl etmiş olsaydık, şu çılgınca yanan ateşin halkı arasında olmayacaktık."
(Mülk Suresi / 10)
Gerçek akıl sahipleri için bir doğru yol rehberi ve bir öğüt olan o kitaba. (Mümin suresi, 54. ayet)
Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav) akıl konusunda şöyle buyuruyor:
“Kişiyi ayakta tutan aklıdır. Aklı olmayanın dini de yoktur.” (Camiü’s-Sağir)
‘İnsanlar ahmaklığı ile günahkarlardan daha büyük hatalara düşerler. İnsanların yarın kıyamet gününde mertebeleri akılları nispetindedir.' (İhya-ı Ulum, Gazali,
“Ya Resulullah insanlar dünyada ne ile üstünlük kazanırlar?” Peygamberimiz (sav) cevap verdi: “Akıl ile..”
Hz. Muhammed:
“Her şeyin bir aleti vardır: Müminin aleti akıldır. Her şeyin bir biniti vardır. Kişinin biniti akıldır. Her şeyin bir direği vardır. Dinin direği akıldır. Her kavmin bir dayanağı vardır. İbadetin dayanağı akıldır. Her kavmi bir çağıran vardır. Alimi ibadete çağıran akıldır. Her şeyin bir tamirci ustası vardır. Ahiretin tamircisi akıldır. Herkesin kendisinden sonra unutulmayacak bir eseri vardır. Sıddıkın eseri akıldır. Her yolcunun bir çadırı vardır. Müminin çadırı akıldır.” (Gazali, İhya, 1/213)
“En akıllınız, Allah’tan çok korkanınızdır. En iyiniz Allah’ın emir ve yasaklarına riayet edeninizdir. Her ne kadar nafile ibadetleriniz az bile olsa.” (Gazali, İhya, 1/214)
İşte Aklın bu öneminden dolayı Peygamberimiz (sav)
“Allah akıldan daha değerli bir şey yaratmamıştır.” (Gazali, İhya, 1/217) buyurdular.
Câhiz:
“Akıl insandaki anlama ve kendisini zararlı şeylerden koruma gücüdür” der.
Cübbâî :
“Akıl, kötü şeylerden alıkoyan ve iyi şeylere yönelten bilgidir” der.
Şîa kelâmcılarına göre akıl hak ile batılı, güzel ile çirkini birbirinden ayırt eden ve bilginin esasını teşkil eden ilâhî bir güçtür.
İslâm bilginleri aklı, insanın her türlü dinî emir ve yasaklara uymakla mükellef tutulmasının temel şartı olarak görmüşler ve akıldan yoksun bulunanlara hiçbir sorumluluğun yüklenemeyeceği görüşünde birleşmişlerdir Ayrıca kelâmcılar, devrinin en akıllısı olmayı peygamberlerin temel vasıfları arasında saymışlardır.
İslâm dünyasının ilk mutasavvıflarına göre akıl Allah’ın nimetlerini tanımayı ve ona şükretmeyi sağlayan, kötü duyguların baskısına rağmen dinin iyi olduğuna hükmettiği tutum ve davranışlara yönelten ve sonuçta âhiret mutluluğunu kazandıran bir melekedir.
Din nedir dendiğinde genel olarak verilen cevap: “Güzel ahlâktır.” Şeklindedir.
Ahlâk nedir dendiğinde ise cevap: “Toplumun ve insanın hoşuna gidecek davranışlarda bulunmaktır.” şeklinde olmaktadır.
Değerli okurlarım, ölçü bu olduğuna göre, bu ölçüye uymayan her şey her ne adına olursa olsun kamu vicdanını yaralamaktadır.
Buraya kadar verdiğimiz bilgilerde gerek Kur’an’ın, gerek Hz. Muhammed’in gerekse İslâm âlemlerinin akla ne kadar çok değer ve önem verdikleri açıkça görülmektedir.
Bu gerçekler açık bir şekilde orta dururken, aklı dışı uygulamaları insanın inancı, dili, dini, milliyeti her ne olursa olsun kabul etmek mümkün değildir.
Burada dikkât edilmesi gereken husus ortaya konulacak eylemin akla uyup uymadığı gerçeğidir.
Her toplumda bütün zamanlarda sapkı insanlar ya da yer altı örgütler olabilmekte, bunlar da kendi geliştirdikleri kurallar vb gereğince akla ve vicdana uymayan hareketlerde bulunabilmektedirler.
Bütün zamanlarda dikkat edilmesi gereken konu; insanların kılık kıyafetine bakarak hüküm vermemektir; iyidir, kötüdür şeklinde bir ayırdıma gitmemektir.
Hem Yunus bu konuda bakınız ne demektedir:
“Dervişlik olaydı tac ile hırka;
Biz dahi alırdık, otuza kırka!”
Şimdi de Kaygusuz Abdal’a kulak verelim değerli okurlarım:
BU ADEM DEDİKLERİ
Bu adem dedikleri
El ayakla baş değil
Adem mânâya derler
Suret ile kaş değil……..
Adem mana-yı mutlak
Ademdedir nutk-ı Hak
Ademden gafil olma
Nefsi de serkeş değil……..
Adem odur ey hoca
Gıdası mana ola
Maksud ademden ahi
Hayal ile düş değilKendi özünü bilen
Maksudun bulan kişi
Hakk'ı bilen doğrudur
Yalancı kallaş değilBu Kaygusuz Abdal'a
Aşık demen dünyada
Nakş ü suret gözetir
Maksudu nakkaş değil
Son söz de ATATÜRK’ten olsun:
Bizim dinimiz, akla en uygun ve en doğal bir dindir. Ve ancak bu nedenledir ki son din olmuştur. Bir dinin doğal olması için akla, tekniğe, bilime ve mantığa uyması gereklidir. Bizim dinimiz bunlara tamamen uygundur. Müslümanların toplumsal yaşamında, hiç kimsenin özel bir sınıf halinde varlığını korumaya hakkı yoktur. Kendilerinde böyle bir hak görenler, dinî emirlere uygun harekette bulunmuş olmazlar. Bizde ruhbanlık yoktur, hepimiz eşitiz ve dinimizin kurallarını eşit olarak öğrenmek zorundayız. Her birey dinini, din duygusunu, imanını öğrenmek için bir yere muhtaçtır; orası da Okuldur.
Bir haftadır ülke gündemini işgal eden çirkinlikleri tekrarlayarak hem bu sayfayı kirletmek, hem de sizlerin ruhunu incitmek istemiyorum değerli okurlarım. Anlayışınız için teşekkürler ediyorum…
GÜL/AYDIN … SEVGİLERİMLE….