Yaz günlerini yaşadığımız bu günlerde Sıla hasreti çeken gurbetçilerimizin Ülkelerine geldiklerini düşünerek bu yazımda onların 3201 sayılı ( Yurtdışı Borçlanma yasası ) yasadan nasıl yararlanarak emekli olabileceklerini değinmek istedim.
Türkiye ile sosyal güvenlik anlaşması olan ülkelerde ( Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azarbeycan,Belçika, Bosna-Hersek,Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda,İsviçre,Kanada,Kebek,KKTC,Lüksemburg,Makedonya,Slovakya ) çalışanlar şayet kesin dönüş yapmışlarsa Türkiye’den iki şekilde emekli olabiliyorlar.Özellikle isimlerini yazdığım bu ülkelerde çalışanların ilk çalıştığı tarih Türkiyede de ilk başlangıç olarak kabul ediliyor.
Fakat maalesef ; Bulgaristan,Büyük Biritanya,Kuzey İrlanda, Danimarka, İsveç, Libya, Norveç,Romanya,İtalya,Amerika,İngiltere,Avusturalya’da çalışan Gurbetcçilerimiz sadece borçlanma yapabiliyor fakat ilk çalışmaya başladıkların tarihten itibaren değil borçlanma yaptıkları tarihten geriye doğru kadın ise 20 sene Erkek ise 25 sene geri gidilerek Emeklilikleri hesaplanıyor.
Birincisi yurtdışı borçlanmasıyla ki emeklilik için gerekli gün sayısı kadar borçlanma yapıp bedelini ödediklerinde normal emekli olmaları halinde ve borçlanma yaparak parasal bir bedel ödemeden sadece Türkiye’de daha önce geçmiş olan çalışmaları oranında aylık bağlatmaları mümkün ki bunun adına da yurtdışı kısmi aylığı deniliyor.
Örneğin ; Türkiye’de 1954 doğumlu, 1982 yılında başlayan dört yıl fiili çalışması olan bir SSK’lı Almanya’da da 23 yıl çalışmış ve Türkiye’ye dönmüş olsun. Bu erkek gurbetçi 5075 günden çalıştığı bu 4 yılı düşmek suretiyle yetecek kadar yurtdışı borçlanması yapıp emekli olabilir veya borçlanma yapmadan 27 yıl çalışan emsaline bağlanacak aylığın 4/27’sini alarak kısmi aylık sahibi olabilir.
Bu kısmi aylığın ileride borçlanma yapılarak tam aylığa yükseltilmesi de mümkündür.
Yaştan emeklilikten için gerekli yaş koşulunu sağlamadan Türkiye’ye gelip yurtdışı kısmi aylığı bağlatan bir gurbetçi daha sonra bu aylığı tam aylığa yükseltmek isterse sorun yaşar.
Türkiye ile sözleşmeli AB ülkelerinde çalışmakta iken malûlen emekli olan bir gurbetçinin Türkiye’de 360 günü varsa talebi olmasa bile buradan da yurtdışı kısmi aylığı bağlanır.
Mesela bu örnekteki kişi tam aylık almak için altı yıllık borçlanma yaparak 3 bin 600 günden emekli olup normal aylık almak istediğinde SGK’dan aylığını en az 5075 güne tamamlaması istenir, aksi halde aylığı tam aylığa yükseltilmez.
SSK’dan çok fark etmese de asıl sorun kısmi aylığın Bağ-Kur ve hele Emekli Sandığı’ndan bağlanması halinde ortaya çıkıyor. Zira bu sigortalılıklarda kısmi aylık ve tam aylık arasında gün sayısı ve fark ödeme miktarı büyük.
Keza Türkiye’de en az 15 yıllık memuriyetten sonra sözleşmeli bir ülkeye gidip orada 20 yıl çalışan müstafi memur döndüğünde şayet 61 yaşı gelmeden kısmi aylık bağlatmışsa aynı sorunu yaşar.
Üstelik memuriyetten normal emeklilikte en az 25 yıl (9 bin gün) gerektiğinden bahisle örnekten hareketle 15/35 oranında bağlanan kısmi aylığın tam aylığa dönüştürülmesi için en az 10 yıllık yurtdışı borçlanması yapması istenir. “61 yaş ve 15 yılım var, Emekli Sandığı’ndan yaştan emeklilik şartlarına sahibim” diyerek iddia etmek de kâr etmez. Gurbetçilerden kısmi aylık bağlatmayan diğer eski memur 61 yaşını doldurduğunda yaştan emekli olurken 61 yaşından önce kısmi aylık bağlatan diğer eski memur 61 yaş ve 5400 günle Emekli Sandığı’ndan emekli olamıyor.
Sorun SGK’nın yaşlılık aylığı için başvuru tarihi itibariyle değil, ilk defa kısmi aylığın bağlandığı tarih itibariyle değerlendirme yapmasından kaynaklanıyor.SGK nın uygulamış olduğu bu adaletsizliğin yargı yoluyla çözümü var.
Gurbetçilerden özellikle “Mahkeme ile uğraşmak istemiyorum” diyenlerin de bu durumda kısmi aylık bağlatırken tabi olduğu sigortalılık bakımından yaştan emeklilik şartlarını tamamlayıp tamamlamadığını kontrol etmesi gerekiyor.
Birçok yazımda sık sık dile getirdiğim üzere ; özellikle Yurtdışına gitmeden önce Türkiyede 4/c’liliği yani Emekli sandığı günleri olan gurbetçi yurttaşlarımızın yurtdışından emekli olmadan önce mutlak surette Türkiye ye geldiklerinde 4/a lı yani SSK lı olarak çalışmalarını öğütlerim.
Çünkü ; Yurtdışından emekli olmalarına müteakip kendilerine Türkiye de mevcut bulunan Emekli sandığı günleri karşılığı otomatik olarak Kısmi Emekli aylığı bağlanacaktır. Yani Tam emekli aylığı bağlatabilmesi için yüksek borçlanma yapmak zorunda kalacaktır.