Çoğunlukla çocukluk veya genç yaşlarda ortaya çıkmasına rağmen her yaşta görülebilir. Tip 1 diyabet, bir hastalıktan çok, ömür boyu insülin kullanımını gerektiren bir yaşam biçimi olarak değerlendirilir.
5-14 Yaş Grubu Çocuklar Risk Altında
Türkiye’de Tip 1 diyabet vakaları son yıllarda artış göstermektedir. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de yaklaşık 20.000 çocuk ve genç Tip 1 diyabet tanısı ile yaşamını sürdürmektedir. Özellikle 5-14 yaş grubu çocuklarda hastalık daha sık görülmektedir.
Belirtiler: Ani ve Dikkat Çekici
Tip 1 diyabet genellikle ani ve belirgin belirtilerle kendini gösterir. Doç. Dr. Sebahat Yılmaz Ağladıoğlu, çocuklarda en sık görülen belirtileri şu şekilde sıralamıştır:
- Aşırı susama ve sık idrara çıkma: Çocuklar çok fazla su içebilir ve geceleri sık sık tuvalete gitme ihtiyacı duyabilir. Tuvalet eğitimi tamamlanmış bir çocukta gece veya gündüz alt ıslatma durumu ortaya çıkabilir.
- Aşırı yorgunluk: Enerji eksikliği ve halsizlik yaygın belirtiler arasındadır.
- Açıklanamayan kilo kaybı: İnsülin eksikliği nedeniyle vücut, enerji için yağ ve kas dokusunu kullanır.
- Bulanık görme: Yüksek kan şekeri, göz merceğinde şişmeye neden olabilir.
- İştah artışı: Vücut enerjiyi kullanamadığı için daha fazla yemek yeme ihtiyacı hissedilebilir.
Risk Faktörleri
Tip 1 diyabetin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı risk faktörleri hastalığın gelişimine zemin hazırlayabilir:
- Genetik yatkınlık: Ailede Tip 1 diyabet geçmişi olan çocuklar daha yüksek risk altındadır.
- Otoimmün hastalık öyküsü: Vitiligo, Çölyak, Hashimoto gibi diğer otoimmün hastalıklar Tip 1 diyabet riskini artırabilir.
- Çevresel faktörler: Viral enfeksiyonlar ve beslenme alışkanlıkları hastalığın ortaya çıkışında etkili olabilir.
Erken Teşhis Hayat Kurtarır
Tip 1 diyabet hızla ilerleyebilir ve ketoasidoz adı verilen hayati tehlike taşıyan bir duruma yol açabilir. Ebeveynler ve öğretmenler belirtiler konusunda bilinçlenmeli ve şüpheli durumlarda derhal bir sağlık profesyoneline başvurmalıdır.
Tedavi ve Yönetim
Tip 1 diyabetin kesin bir tedavisi bulunmamakla birlikte, etkili bir yönetim mümkündür:
- İnsülin tedavisi: İnsülin enjeksiyonları veya insülin pompaları ile vücudun ihtiyacı olan insülin sağlanır.
- Kan şekeri izleme: Kan şekeri seviyelerinin düzenli ölçümü, tedavinin etkili bir şekilde uygulanması için gereklidir. Günümüzde sürekli glukoz ölçüm sistemleri (sensörler) bu süreçte önemli rol oynar.
- Diyet ve egzersiz: Sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite, kan şekeri kontrolüne yardımcı olur.
Toplumsal Farkındalık Şart
Tip 1 diyabet, çocukluk çağında ortaya çıkabilen, nadir olmayan bir sağlık sorunudur. Erken teşhis, etkili tedavi ve diyabet teknolojilerinin kullanımı ile bu çocuklar sağlıklı bir yaşam sürdürebilir. Toplumun bilinçlendirilmesi, ailelerin belirtiler konusunda dikkatli olması ve sağlık politikalarının her diyabetli çocuk için gerekli teknolojik imkanları sağlaması büyük önem taşımaktadır.