“Nazilli’den kalktı tren,
Söke’de yaptı fren,
Bayılıyor,
Fernas’ı her gören!”
Bu deyişi deve güreş sahalarında baş cazgır, emekli edebiyat öğretmenim Ali Ballıoğlu Yenipazar’ın bir zamanlar şanı, şerefi, zehirli gaz unvanlı pehlivan devesi Fernas için söylerdi. Fernas artık 30’lu yaşları geçti. Ahırında emekliliğini yaşamakta, sahiplerini kutlamak da gerekir. Bir vefa örneğidir bu aslında…
Ali öğretmenim, güreşlerde kendine özgü tonlama ile “UHH KOCAMANLARA” diye ses verir. Arada bir kendini de unutmaz.
“Kasap Kadir dana kesmiş, satırı kanlı,
Aydın Yenipazar’dan baş cazgır Ali Ballı!”
**
Artık bu yılın son deve güreşlerinin yapıldığı haftalardayız.
Deve güreşi, zengin-yoksul demeyen bir hobi ve pahalı bir uğraş.
Sadece Aydın ilinde 516 güreş devesi ile her hafta güreş sahalarında pehlivanlar kapışıyor. Egede yavru daylaklarla birlikte 3 bin üzerinde bir deve potansiyeli var.
Söke’den varlıklı olan rahmetli Muammer Bey’in bir zamanlar 1-2-3-4 numara isimli dört devesi vardı. Develeri sahaya çıktığında şimdi kimilerinin yaptığı gibi kurum kurum kurulmaz, seyircilerin arasından kafayı uzatarak develerinin güreşlerini büyük bir heyecan ile seyrederdi.
Söke’den Savarona, Buldan’a satılır Savarona20 adını alır. Sökeli sahipleri Savarona adı ile yeni bir daylak yetiştirmekte, ekürisi Zabullu ise, sahalara fırtına gibi girerken bağ ya da çatal kapana geçmekte… Cazgırın sesi duyulur.
“Çocuk “anne” dedi ağladı.
Zabullu da rakibini bağladı.”
Develer çatal kapan ise, cazgır basar yakıştırmayı;
“Kuş avına çıktım boynumda sapan,
Sahada develer olmuştur çatal kapan.”
**
Bir başka pehlivan deve, İzmir, Kemalpaşa ilçesi Ulucak’tan Metin Özer’in Çılgın Özer’i de (ilk Çılgın Hasan) otuza yaklaşan yaşı ve rahatsızlığı yanında kist nedeniyle sol ön kolundan bir operasyon geçirir bu nedenle sahalardan uzak kalmakta. Metin Özer, Arap Özer adlı devesi ile sahaların tozunu yutmakta…
**
Bir diğer vefa örneği…
Harmandalı’dan rahmetli Mehmet Sepetçi’nin oğlu anlatmıştı. Babaları Dozer1 ve Dozer 2 develerinin satılmamasını, kesilmemesini, ölene dek bakılarak tarlalarının köşesine gömmelerini vasiyet eder. Baba vasiyeti yerine getirilir. Tutku atadan var ya! Bu defa torunlar iki deve alır, Dozer1 ve Dozer2 adı ile tekrar arenalarda yer alırlar.
**
Tutku demişken, İncirliovalı Tornacı Mehmet tülülerini satar, deveciliği bırakır. Ama ikide bir hastalık depreşir. Salih oğul büyümüş, evlatta da bu merak vardır. “Babam oğlum” ve “Dağlı oğlu” adında iki deve edinirler. Babam oğlum bu ara dinlenirken, Eküri olan Dağlı oğlu güzel güreşler çıkarmakta.
**
“Bir oğlanlı ile bir develi olanın yüreğinde yağ olmaz” der atalar…
Ya ölürse, korkusundan öte bir duygu değildir. O nedenle, deveciler bile develerini en azından ikilemekten geri durmazlar.
**
Son yıllarda Çine Kaltun Madencilik sahibi, işadamı, Kamil Tuncer’in develeri arenalarda fırtına gibi esmekte. Sol makas güreşen Tuncer (eski 2. Çılgın Hasan), Savrandereli, Mehmet Ağa ve Çılgın Kamil. Ömer Savaş ailesinden alınan sol tekçi Ömer Daylak da Kamil Tuncer tarafından satın alındı. Milaslı Lökler kardeşler ki, adamların deveciliği bile soy isminden geliyor, Arap kuyusundan aldıkları “Fırtına” adlı deveyi Çılgın Kemal adı ile güreştirirler iken, hatırı sayılır bir bedelle iş adamı Kamil Tuncer’e sattıklarından bahsedilmekte. Çılgın Kemal, şimdi oldu Çılgın Kamil. Yeni adı ile sahalarda güreş tutmakta.
Germencikli “Vanlı Arap” devesini de Kamil Tuncer’in aldığı duyuldu. Anlatılanlara göre Vanlı Arap “Ceylin” adını alacaktır.
Gelidonya develeri ile iz bırakan Bodrumlu Kaptan Mustafa da Kamil Tuncer’e eşlik etmekte. Gelidonya, Tunahan, Sol makasçı Gelidonya48 ile Kaptanın Çavdarlı Mustafa Tülü de ünlenen bir başka deve oldu. Birlikte katıldıkları güreşler büyük ilgi görmekte. Kamil Tuncer ve Kaptan Mustafa ikilisinin Kanka adlı devede ortaklıklarından söz edilir. Kanka, Çanakkale Ezine’den Kankardeş 17 isimli deveye verilen yeni isim. Kaptan ve Kamil’in ka’ları ile oldu kankaların devesi Kanka.
Kanka Tülü, sahip ve yer değişikliğinden olsa gerek bir durgunluk hissedilmekte. Nerde o eskinin Kankardeş17si, rakibini yıldıran hamleleri…
**
Aydından Gezerlerin sağ makas, sağ tek güreşen 1.Gezer de sahalarda ünlü pehlivan deve olarak anılmakta. 2. Gezer de çok iyi seçilmiş, yetenekli bir tülü.
Aydın BŞB Başkanının “Topuklu Efe” adında da bir deve sahalara çıkmakta…
Bodrum Belediye Başkanı Mehmet Kocadon güreşe ilgi duyan bir başkan. Pehlivan Goca Bodrumlu devesi yanında Çavdarlı Mustafa başta olmak üzere Bodrumlu devecilere de destek olduğu anlatılmakta…
Turgutreis ilçesi Belediye Başkanı da Beyoğlu isimli devesi ile anılır.
Germencik Belediye Başkanı Ümmet Akın’ın da en büyük hobisi deve güreşleri olup, Akın Bey, Çılgın Akın ve Efe han isimli develeri ile güreş sahalarında yer almakta.
**
Bu arada ilginç deve isimlerini aktarmaya çalışalım. Güncel olaylardan, önemli siyasi ve gündemdeki kişilerden, meslekten, unvandan, çiçekten, böcekten, tanrıçadan, tarihten hazırlanmış isimlerden bazılarını sıraladık;
Nazilli Yıldızı, Aslan Tülü, Gökçen Efe, Yörük Efe, Savran Efe, Boncuk, Büyük İskender, Kara Murat, Sarı Zeybek, Baybora, Gelidonya, Anatolya, Hermiyas, Son Samuray, Son Mohikan, Teodor, Malazgirt1071, El Bombası, Demba ba, Kurşun Yarası Yalı Çapkını, Şahin Tepesi, Çılgın Casus, Dallas, Saddam, Obama, Enesler, Kılıçdaroğlu, Ecevit, Tsunami, Tunahan, Karya Beyi, Audi, Kara Tren, Kolombo, Savcıbey, Faytoncu, Sinemacı, İstanbullu, Ay ışığı, Yakamoz, Çılgın Kors, Haylaz çocuk, One Minute, Çatlı, Karanfil, Gürlek, Güler, Yıldız, Yıldırım, Şimşek, Leopar, Şen Daylak, Sümer, Büyük Usta, Hasan Paşa, Küçük Olcay ve onlarca çılgın ve bir o kadar hırçınlar…
**
Bu arada en kindar iki hayvan manda ve devedir.
“Deve inadı” sözünü duymuşsunuzdur.
Bazen de öldüresiye bir inat…
Geçtiğimiz yıllarda Çine Çaltı’dan Aslan Daylak, bakıcısını öldürür. İncirliova’ya satılır. Burada Yenipazar ilçesi Direcik Mahallesinden adı Mahmut olan bakıcının da ölümüne sebep olur. Kemalpaşa ilçesinin Armutlu Beldesine satılır. Yeni sahibi birkaç gün görülmez. Yakınları ahırında yatan ve geviş getiren devenin altından çıkarırlar adamcağızın cesedini…