Çin'de içilmeye başlanan çay, Portekiz’den İngiltere’ye yayılır. Bu arada çayın bir diğer anavatanı zannedilen Hindistan'da ise; çay hala medikal amaçlarla kullanılıyor iken, İngiltere sömürgesi olan Hindistan’a içimini de tanıtır…
Sultan II. Abdülhamit çay ile tanışır, Bursa’da yetiştirme çabaları sonuçsuz kalır ve unutulur. 1922 yılında Rize Ticaret Odası Başkanı Mustafa Hulusi Bey, Batum’da çay bahçelerini görüyor. Batum’da gördüğü bu çay bahçelerinden topladığı çay tohumlarını ceketinin cebinde getiriyor. Hatta ilk yıllarda çay süs bitkisi olarak ilgi görüyor.
İsmet İnönü’nün çay bitkisiyle ilgili “Buna sahip çıkalım. Bu bitki Rize’yi kurtaracaktır.” sözü sıkça vurgulanmaktadır. İnönü’nün 1947’de açılan ilk çay fabrikasının açılışında da büyük rolü vardır. İnönü çay üreticiliğini ilk örgütleyen, bireysel girişimlerle yol alındıktan sonra ilk fabrikalaştıran devlet adamı.
1924 yılında devlet tarafından Rize'de çay yetiştirilmesi konusunda bir yasa çıkarılmış. 1930'lara gelindiğinde Gürcistan'dan alınan 70 ton siyah çay tohumu ekilmiş (Zihni Derin’in emekleri unutulmamalı denilir.) Rize'nin bir çay yıldızı olması sağlanır. Bu şehre ekmek, aş, iş olur çay.
1924 yılında bu yasayı çıkartan, Rize ilinin çay yıldızı olmasını sağlayan Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı İsmet İnönü, Cumhurbaşkanı ise; Mustafa Kemal Atatürk’tür. İşte Rize Meydanında heykeli bulunan büyük önder Atatürk’ün heykeli meydan düzenleme gerekçesiyle başka bir yere nakledilmek için sökülmüş, yerine çay fincanı konulacağı iddiasından söz edilmektedir.
Başka yerlerde de farklı adımların atılmasına kapı açılmasına örnek olunmaması dileğimizdir.
Dolar bozdurun derken, sosyal medyada okudum. 1923 +.. dolar bozduracağım, diyen vatandaşa soruluyor. 1923’ü anladık da +.. ne oluyor? O da ilinin plakası oluyormuş. Allah’ım aklıma mukayyet ol diye de yazmış bir başkası. Artık bir süre daha 2023 rakamları gibi, 1923 vb… doları bozdurup da belki de euro’ya tedavül ettirenleri daha çok göreceğiz anlaşılan…
Zaten sanat ve sanatçı açısından ilginç bir dönem yaşıyoruz. Heykelin içine tükürenler, ucube denilip de söktürülenler. Rize’de 18 yıl önce sökülen, kayıp Atatürk heykeli de gündeme geldi…
Bu sözü çok dikkat çekici bulurum; “Bir ulusun türkülerini, sanatını yapanlar, yasalarını yapanlardan daha güçlüdür.” Der Shakespeare.
Bu arada vefatının 43.yılında İsmet İnönü’yü saygı, minnet ve rahmetle anıyoruz.