8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü.
TBMM’de 17 Şubat 1926 günü Medeni Kanun ve yurttaşlık yasası kabul edilir.
8 Şubat 1935 tarihinde yapılan milletvekili seçimlerinde 383 erkek, 18 kadın milletvekili TBMM'de yer aldı. Şu anda TBMM'nde 82 kadın milletvekili yer almakta.
Daha sonra Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı verildiğinde birçok Avrupa ülkesinde bile kadınlar bu haktan mahrumdu. Oysa Türk kadını erkeğinin yanında omuz omuza düşmana karşı savaşıyor, köyüne muhtar oluyordu.
Aydın elimize bir bakalım…
**
Birçoğumuz farkında bile değiliz.
Oysa Aydın ilimizin ve de Türkiye Cumhuriyetinin ilk kadın muhtarıdır. Muhtar Gül Esin hanımefendiden söz ediyoruz.
1930 yılında, Türk kadınına ilk kez belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanındığını, 26 Ekim 1933’te kadınların köy ihtiyar heyetlerine ve muhtarlığa seçme ve seçilme hakkını kazanmıştır.
1933 yılında Türkiye'nin ilk kadın muhtarı seçilen Gül Esin, Aydın'ın Çine İlçesi, Demirdere köyü (Karpuzlu) muhtarlığını yapmıştır.
1901 doğumlu Muhtar Hanım, kahvehanelerde kumar oynamayı yasaklamış ve kız kaçırma olaylarını önlemiş ve nikâh işleri ile ilgili çalışmalar ve düzenlemeler yaparak adından söz ettirmiştir. 1990 yılında vefat eder. Atatürk tarafından ödüllendirilir.
Atatürk Bulvarında Türk Kadınlar Birliği tarafından anısına 2011 yılında bir heykeli yaptırılmıştır. Saygın bir kadına, aydın kadınlardan saygı ve vefa örneği.
Kızının yanında iken Nazilli’de 1990 yılında vefat eder, Eğriboyun Mezarlığında yatmaktadır. Mezarı Nazilli Belediyesi tarafından düzenlenmiştir.
Rahmetle analım…
**
Aydın Baltaköylü Arşın Teyzeyi (Aysın Bacısını) unutabilir mi?
Yörük Ali’nin Milli Mücadeleye katılmasına sebep olan kişilerden birisidir Aysın Bacı.
Yunan Aydın’ı işgal etmiştir. Tarlasına giderken Yörük Ali kızanı bağırır;
-Destur erkek geliyor.
Bu söz üzerine kadınlar arkasını dönüp yol vermeli.
Oysa Aysın Bacı ses verir;
-Kâfir buraya gelmiş, vatanımız, namusumuz tehlikededir. Siz başınıza oyalı feslerinizi, kuşağınıza ve koynunuza nakışlı mendillerinizi takıştırmışsınız da elinizdeki demirlerle erkeğiz mi diyorsunuz? Haydin oradan be…
Yörük Ali Efe şöyle bir duraklar, o gün Milli Mücadeleye katılma fikrinin beyninde şimşek gibi çaktığından söz etmiş ve sıkıldığını anlatmıştır. Baltaköy önündeki Menderes köprüsünde savaşan asker ve efelere köyün kadınlarını örgütleyen Aysın Bacı su, yiyecek taşımış, bir yandan da omuz omuza savaşmıştır. Daha sonra Baltaköy askeri deponun olduğu yerdeki arazisi için kamulaştırma bedelini almamış, bağışlayarak parmak basmıştır.
**
Aydın’ın Yunan işgalinden kurtarılmasında Çete Ayşe ses getirmiştir.
Kocasını I.Cihan harbinde vatana şehit vermiştir.
İmamköylü Ayşe Kadın küpelerini satarak bir mavzer satın alır. 7 yaşındaki oğlunu Demirci Mehmet Efe’ye bırakarak Yörük Ali Efe yanında elde mavzerle Kepez sırtlarında üç gün Yunan askerlerine kurşun sıkar. Aydın’ın alt yamacından şöyle bir girip de üst yakasından çıkıverdiğini söylemiştir. Yaralanır, tedavisinin ardından yine kurşun sıkmaya başlar. Hastalanır, Dalama’da Yörük Ali Emmisi Muğla’dan doktor getirerek derdine derman bulur.
Savaş sonrası Atatürk Aydın’a 3 Şubat 1931 günü geldiğinde İstasyon Meydanı’ndadır. Çete Emir Ayşe’nin de aralarında bulunduğu kahramanlara İstiklal Madalyası takmıştır.
Bu kahraman Ana;
“Savaştım Yunana karşı, elimde kalan en değerli şey Atatürk’ün göğsüme taktığı İstiklal Madalyasıdır” demiştir. Adına yakın zamanda bir film çekilir.
Efeler İlçesine bağlı İmamköy Mahallesinde yatan bu kahraman kadını bir kez daha saygı ve rahmet ile analım…
**
Leman Kısa Hoca hanımı da analım…
Yaklaşık yarım asır önceye dayanan (1968), “Aydın Tarihi ve Coğrafyası” adlı 156 sayfalık bir kitap yazan kapak olarak (Tralles) Üç Gözler seçilen bu eser de ilimiz için Tarihi, kültürel ve coğrafi bir önem taşımakta olan bir eser ve emektir.
**
Yakın zamana gelelim hele bir;
Rahmetli Muazzez Türüng…
Yenipazar’lı Kabarıkların uçarı kızı. TRT Halk Müziği sanatçısı, Radyoda Yurttan Sesler korosunda idi. Adını yâd edelim…
**
Kadınlara 1934 yılında, seçme ve seçilme hakkının tanınır. Aydın’ın ilk kadın milletvekili Eczacı Piraye Levent, Aydın'da Sevgi yolunda Emniyet eczanesini çalıştırır. 1957 yılındaki seçimlerde 11. dönem Aydın Milletvekili olarak Parlamentoya seçilir. Ancak 1960 ihtilalı ile üç yıllık vekilliği sona ermiş ve Yassıada’da yargılanır. Bugün eşi ile birlikte Tellidede mezarlığında yan yana yatmaktadırlar. Efeler Belediyesi 2016 yılında Ata Mahallesinde adına bir park yaptırır.
**
Aydın Belediyesinin ilk kadın başkanı olan Özlem Çerçioğlu, Topuklu Efe namı ile tanınır, sonrasında kurulan Aydın Büyükşehir Belediye Başkanlığının ilk başkanı ve ilk kadın başkanı olarak da yerini almıştır.
**
Gurur duyacağımız Muhtar Gül Esin, Türkiye’nin ilk kadın muhtarı ilimizden çıkmıştır, Kurtuluş Savaşı veren ülkenin o günlerinde Çete Ayşe, Arşın Teyze ve diğerleri… Kadın muhtarları, kahramanları, yöneticileri, türkücüsü, milletvekili, öğretmeni, evinin anası ve kadını olarak biz Aydınlılar öğüneceğimiz değerlere sahibiz.
Onları gelecek nesillere de aktararak adlarını yâd edelim…