23 Nisan’ın hatırlattıkları

23 Nisan 2020, ilk Meclis’in açılışının yüzüncü yılı. Milletimize kutlu olsun.

Günün önemine atfen, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin hepimizce çok iyi bilinen mana ve önemini, sade ve yalın bir ifadeyle bir kez daha tekrarlamak istedim. (Türkiye Büyük Millet Meclisi terimi, okuyana kolaylık olsun diye yazı içinde “Meclis” olarak zikredilmiştir. )

Meclis nedir? Nasıl olmalıdır?

Meclis demokratik sistemin kalbi ve beynidir. Öyle olmalıdır. Çünkü Meclis, en yüksek irade olan “halk iradesi” nin en üstün müessesesidir. İnsan haklarına dayalı demokratik ve sosyal bir hukuk devletinde halkın iradesinden üstün bir irade, meclisten yüksek bir müessese kabul ediliyorsa, o sistem demokratik ve sosyal bir hukuk sistemi sayılmaz.
Demokratik hukuk sistemlerinde siyasal iktidarlar meclisin üstünde değildir. Öyle olması düşünülmez. Meclis, iktidarların mutfağıdır. Her şey orada hazırlanır. Devletin kurum ve kuruluşları tarafından hizmet olarak halka servis edilir. Siyasal iktidarlar, bu hizmeti sunan ekibin bir parçasıdır.
Meclis; “hür ve tarafsız basın”, sivil topum kuruluşları ve hür ilim müesseseleriyle birlikte iktidarın ayak bağı olarak telakki edilmemelidir. Tam tersine bu kurumlar iktidarın hizmet paydaşıdır. Ülkenin refah, huzur ve yükselişi için ihtilâf ve kavga halinde değil, ittifak ve müşterek bir gayret içinde olmalıdırlar. Demokratik sistemlerde iktidarlar, Meclisten, “hür ve tarafsız basın”dan, sivil toplum kuruluşlarından ve hür ilim müesseselerinden rahatsız olursa, orada hürriyetçi demokrasiyi oluşturma ve yürütme imkânı yoktur. Rejimi demokratik yapan, hür Meclis, “hür ve tarafsız basın”, hür ilim müesseseleri ve halk yararına faaliyet gösteren bağımsız sivil toplum kuruluşlarıdır.
Siyasal iktidar, adına “seçim” dediğimiz ihaleyi kazanmış olan partinin halka hizmet için oluşturduğu ekiptir. İhaleyi açan/ilan eden taraf, millettir. İhaleye teklif verenler de siyasal partilerdir. İhaleyi kazanan, iktidar olur. İktidar olan, süresi belirli bir dönem için, kendisine açılan kredi ile şartnameye uygun projesini hayata geçirip ülkeye hizmeti etmek vazifesindedir. Kredi devletin bütçesi, şartname ise Anayasa ve yasalardır. Hizmeti denetleyen merci de Meclistir. Demokratik sistemlerde denetleme hakkı ve yetkisi Meclisindir. Meclis Anayasal yöntem ve imkânlarla iktidarı denetleme hak ve yetkisine sahiptir. İktidarlar Meclis denetiminden muaf tutulursa, o ülkede hürriyetçi demokrasi tekâmül etmemiş demektir. Sistemin adının demokrasi olması bu gerçeği iptal etmez.
Bütün kanunlar, kanun yapıcı olarak Meclisten çıkar. Özellikle temel hak ve hürriyetleri sınırlayan hiçbir karar meclis dışındaki bir organ tarafından alınamaz. Çünkü temel hak ve hürriyetler, bizatihi kişiye bağlı, dokunulamaz ve devredilemez mutlak haklardır.
Hükümet (iktidar), Devlet demek değildir. Devlet, ebet müddet payidar olan ve hükümetten bağımsız, onun da üstünde tüzel bir kişiliktir. En üstün tüzel kişiliktir. Hükümet, Anayasa, yasalar ve diğer mevzuata göre ülkeyi yöneten siyasal ekiptir. Sürekli değildir. Geçici ve kısa ömürlüdür. Devlet, kişisel olmayan bir otoritedir ve gücünü topyekûn milletten alır. Meclis de devlet denilen en üst tüzel kişiliğin içinde, hükümeti değil, milleti temsil eden kurumdur.
Meclis denetiminin çok önemli iki alanı mevcuttur. Birincisi mali denetimdir. Mali denetim, kaynak oluşturmayı ve oluşturulan kaynağın kullanımının denetlenmesidir. Açıkçası verginin tarhı ve harcanmasının denetimidir. Denetimin amacı kaynak israfını ve usulsüzlükleri önlemektir. Kara deliklere izin vermemektir. Her kuruşun yerli yerine harcanmasını kontrol etmektir. Bütçeden herkesin eşit ve adil faydalanmasını sağlamaktır. Devletin tek bir kuruşu dahi bu denetimin dışında tutulmamalıdır. Denetim şeffaf olmalıdır. Bütçe harcamasında “ticari sır” kavramı yoktur. Her birey ödediği verginin nereye harcandığını bilme hakkına sahiptir.
İkinci önemli alan ise insan hak ve hürriyetlerinin korunması ve yüceltilmesinin denetlenmesidir. İnsan hak ve hürriyetlerin birey için en üstün ve vaz geçilmez değerdir. Meclis bunun varlığını denetleme hakkına sahiptir. Birey ekmek ve hürriyet arasında tercih yapma zorunda bırakılmamalıdır. Ekmek ve hürriyete aynı anda ulaşabilmelidir. Demokratik sosyal hukuk devletinin olmazsa olmaz şartı budur.
Meclis ülkenin ortak aklıdır. Bu akıl milleti var eden birey aklının bileşkesidir. Bireyler bu bileşkenin bileşenleridir. 1920 meclisinin tensibi bunun en güzel örneğidir. Her bileşenin bu bileşkede payı vardır. Bu pay güven içinde yaşama payıdır. İnsanca yaşama payıdır. Hukukun önünde eşit muamele görme payıdır. Ülke zenginliklerinden adil bir biçimde faydalanma payıdır. En yoksulla en varlıklı arasındaki uçurumun giderilmesini talep edebilme payıdır. Bireyler bu paylarına meclis eliyle ulaşır. Vekillerine bunun için yetki vermişlerdir. Meclisin devre dışı bırakılması, bütün bir milletin devre dışı bırakılması demektir.
Meclis tartışma yeridir. Her olay, her mesele Meclise getirilmeli ve tartışılmalıdır. Hem de şeffaf olarak tartışılmalıdır. Ancak tartışma kavga haline getirilmemelidir. Meclis şahsi çıkarlar için kavga yeri değil, millî menfaatler için ittifak ve barış yeri olmalıdır. Kavga ve gürültü değil sükûnet ve düzen içinde çalışmalıdır. Sükûnet de barışla sağlanmalıdır. Depolitizasyonla veya şiddetle değil. Sükûnet, barış dışı yöntemlerle sağlanırsa sistem demokratik olma vasfını kaybeder.
Hülâsa Meclis, hürriyetçi demokratik sistemde, sessiz milyonların gözü, kulağı, eli, ayağı, ağzı ve dilidir.
İlk meclis olan 1920 meclisi, ajandasına birinci madde olarak Anadolu’nun işgalden kurtarılması gibi çok yüce bir hedef koymuştu. Bunu başardı. Ve GAZİ MECLİS unvanını hak etti.