2014 yılından sonra idare sistemimizde bazı değişiklikler oldu. Merak ettim neydi o değişiklikler inceledim değişiklikleri saptamaya çeliştim.

2014 yılında ilk kez Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilmiştir. Bu sistemde yürütmenin bir kanadı olan hükümet ve onun başındaki başbakanlık sistemi kaldırılıp yetkiler Cumhurbaşkanında toplanmakta, Cumhurbaşkanı Devletin başı olarak yetkisini kullanan Cumhurbaşkanın görev ve yetkileri yeniden düzenlenmek Cumhurbaşkanı Adaylığı ve Cumhurbaşkanı Seçimi Nisan 2017 Anayasa değişikliği ile birlikte Cumhurbaşkanı adaylığına ilişkin önemli değişiklikler yapılmıştır. Daha önceki koşulların bir kısmına ek olarak şu düzenlemeler getirilmiştir:

Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen aday gösterebilir. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir. Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder.!!

Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin diğer usul ve esaslar kanunla düzenlenir. Partili Cumhurbaşkanı olarak da nitelendirilen bu değişiklik ile Cumhurbaşkanı olan kişi, aynı zamanda, partisiyle ilişkisini de sürdürebilmektedir. Aslında bu hükmün yürürlük tarihi ile ilgili düzenleme farklıdır. 16 Nisan 2017 Anayasa değişikliğinde bazı hükümlerin Anayasa değişikliği oylamasından hemen sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırılmış idi. Bunlardan biri ise sözü edilen partili Cumhurbaşkanlığı düzenlemesidir. Nitekim 16 Nisan 2017 Anayasa değişikliğinden sonra 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan önce AK Parti’ye üye olmuş, ardından 21 Mayıs 2017 tarihinde yapılan olağanüstü kongre ile AK Parti genel başkanı olmuştur. Cumhurbaşkanı Devletin başıdır ve yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanındadır ve bu sistemde başbakan ve bakanlar kurulu yani siyasal sorumluğu olan hükümet bulunmamaktadır. Sistemde Cumhurbaşkanı tarafından atanan bakanlar bulunmaktadır. Yine düzenleme ile Cumhurbaşkanı yardımcılığı sistemi getirilmiş ve Cumhurbaşkanı yardımcıları ile üst düzey kamu görevlilerinin atanması ve görevlerine son verilmesi Cumhurbaşkanına verilmiştir. Cumhurbaşkanına, yürütme yetkisine ilişkin konularda cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi verilmiş ancak bu yetki Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler ilgili konularda verilmemiştir. Yine Anayasa’da münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda ve kanunda açıkça düzenlenen konularda cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacağı, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümlerinin uygulanacağı, TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin hükümsüz hale geleceği, Cumhurbaşkanı’nın, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabileceği hüküm altına alınmıştır. Öte yandan olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanına, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi verilmektedir. Bu durumda “olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104.maddenin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur. Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde TBMM’de görüşülür ve karar verilir. Öte yandan olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanına, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi verilmektedir. Bu durumda “olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104. Maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara16tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur. Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde TBMM’de görüşülür ve karar verilir

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile Cumhurbaşkanlığı teşkilatı düzenlenmiş, bakanlıklar kurulmuş, bakanlıkların teşkilat yapısı düzenlenmiş, Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıkların bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşları düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilmektedir.

Cumhurbaşkanına verilen yetkilerden biri de bütçeyi hazırlama yetkisidir. Buna göre; “Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, malî yılbaşından en az yetmiş beş gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda görüşülür. Komisyonun elli beş gün içinde kabul edeceği metin Genel Kurulda görüşülür ve malî yılbaşına kadar karara bağlanır. Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatına ilişkin düzenlemelerin bir kısmı önce 16 Nisan 2017Anayasa değişikliği ile daha sonra da 703 sayılı KHK ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile düzenlenmişti 2017 yılında 6771 sayılı Kanunla gerçekleştirilen Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanı Yardımcılığı ihdas edilmiş, Bakanların Cumhurbaşkanı tarafından TBMM dışından atanması usulü getirilmiş, Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı aşağıdaki tabloda gösterildiği üzere Cumhurbaşkanlığı Makamı ve İdari İşler Başkanlığı şeklinde oluşturulmuş, bakanlık sayısı 16’ya düşürülerek Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı içine alınmış, politika kurulları ve ofisler oluşturulmuş, bağlı kurum ve kuruluşlar yeniden belirlenmiştir.

Cumhurbaşkanına verilen yetkilerden biri de bütçeyi hazırlama yetkisidir. Buna göre; “Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, malî yılbaşından en az yetmiş beş gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda görüşülür. Komisyonun elli beş gün içinde kabul edeceği metin Genel Kurulda görüşülür ve malî yılbaşına kadar karara bağlanır. Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanır. ”Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatına ilişkin düzenlemelerin bir kısmı önce 16 Nisan 2017Anayasa değişikliği ile daha sonra da 703 sayılı KHK ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile düzenlenmiştir. Bütün bu düzenlemeler ile birlikte Türkiye Cumhuriyeti’nin yürütme kanadı yeniden dizayn edilmiştir. 2017 yılında 6771 sayılı Kanunla gerçekleştirilen Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanı Yardımcılığı ihdas edilmiş, Bakanların Cumhurbaşkanı tarafından TBMM dışından atanması usulü getirilmiş, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğine ilişkin Anayasa’nın 107. maddesinin ilgası ile bu kurum kaldırılmıştır. Ancak asıl değişiklikler 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile gerçekleştirilmiştir. Cumhurbaşkanlığı Sisteminde yeni bir örgütlenme modeli benimsenmiştir. Bu modelde ilgili Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi uyarınca Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatı aşağıdaki tabloda gösterildiği üzere Cumhurbaşkanlığı Makamı ve İdari İşler Başkanlığı şeklinde oluşturulmuş, bakanlık sayısı 16’ya düşürülerek Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı içine alınmış, politika kurulları ve ofisler oluşturulmuş, bağlı kurum ve kuruluşlar yeniden belirlenmiştir

Bakanlıklara Bağlı, İlgili ve İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile İlgili 2018/2 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi (R.G: 24 Temmuz 2018, 30488) ile 18 Temmuz 2016 tarihinde, 15 Temmuz darbe girişiminin hemen ardından ilan edilen OHAL uygulaması ile birlikte yerel yönetimlerde, özellikle de belediyelerde başlatılmış olan kayyımlık, diğer adıyla belediye başkan vekilliği uygulaması ve bu uygulamanın gerçekleştirilmesi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin etkili yönlerinden bir olarak ifade eden görüşlere göre (İzci, 2017), ancak güçlü bir yürütme organıyla bürokrasinin kontrol altına alınabileceği savunulmaktadır. 24 Haziran 2018seçimlerinden sonra yürürlüğe giren özellikle 703 Nolu KHK ile Başbakanlık ile birlikte birçok bakanlık ile kamu kurum ve kuruluşu kapatılmış, teşkilat kanunlarının isimleri değiştirilmiş, Devlet teşkilatı adeta dağıtılmış, ancak 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile sistem yeniden düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi adı verilen bu kararname ile Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı oluşturulmuş, kapatılan Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin yerine İdari İşler Başkanlığı kurulmuş, 2017 Anayasa değişikliği ile ihdas edilen Cumhurbaşkanı Yardımcılarının görev ve yetkileri belirlenmiş, 16 Bakanlığın teşkilat yapısı ile görev ve yetkileri düzenlenmiş, Cumhurbaşkanlığına bağlı kurullar ve kuruluşlar belirlenmiş ancak bunların teşkilat yapısına ilişkin düzenlemeler daha sonra çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile gerçekleştirilmiş, sistemin en önemli iki unsuru olarak Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ve Cumhurbaşkanlığı Ofisleri kurularak teşkilat yapıları ile görev ve işlevleri belirlenmiştir. Böylece genel hatlarıyla Türkiye Cumhuriyeti Merkezi Yönetimi Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı etrafında şekillenen ofisler, kurullar ve kabine ile yeniden düzenlenmiştir. İlgili yasal düzenlemeler incelendiğinde ofisler tarafından üretilen projelerin kurullar aracılığıyla politikaya dönüştürüleceği ve bakanların da bu politikaları uygulayacakları, İdari İşler Başkanlığının gözetim, Devlet Denetleme Kurulunun ise denetim işleviyle donatılmış olduğu görülecektir. Bu çalışmada yeni yönetim sistemi ana hatlarıyla ve birbirleriyle olan ilişkileri çerçevesinde değerlendirilmiş olmakla birlikte yeniden yapılanma sürecinin 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ekseninde sürdürüleceği anlaşılmaktadır.